Diyabet, pankreasın yeterli insülin üretememesi veya vücudun insülini etkili kullanamaması sonucu kronik yüksek kan şekeriyle karakterize bir hastalıktır. Uluslararası Diyabet Federasyonu (IDF) 2024 Atlası’na göre Türkiye’de erişkinlerin %14,5’i diyabetlidir. UKPDS ve DCCT çalışmaları, sıkı glisemik kontrolün mikrovasküler komplikasyonları %25-75 azalttığını kanıtlamıştır. Evde kendi kendine izlem (SMBG), tedavinin temel taşıdır.

Kan Şekeri Ölçüm Cihazı Seçimi ve Kalibrasyonu

ISO 15197:2013 standardına uygun glukometreler ±%15 hata payıyla güvenilirdir. Parmak ucu ölçümü için lanset kalınlığı 28-33G, derinlik 1,8-2,2 mm olmalıdır. Alternatif bölgeler (avuç içi, önkol) sadece hipoglisemi şüphesinde kullanılmalı; yemek sonrası değerler parmak ucundan alınmalıdır. Cihaz her yeni şerit kutusuyla kalibre edilmeli, son kullanma tarihi kontrol edilmelidir.

Ölçüm Zamanları ve Hedef Değerler (ADA 2024)

• Açlık (sabah): 80-130 mg/dL
• Yemek öncesi: 80-130 mg/dL
• Yemekten 1-2 saat sonra (postprandiyal): <180 mg/dL
• Yatmadan önce: 100-140 mg/dL
• HbA1c (3 aylık ortalama): <7% (kişiselleştirilmiş: yaşlılarda <8%)

Tip 1 diyabetlilerde günde 4-8 ölçüm, Tip 2’de haftada 2-7 gün yeterlidir. Sürekli glukoz izlem sistemleri (CGM) gerçek zamanlı veri sağlar; FreeStyle Libre ve Dexcom G7 Türkiye’de mevcuttur.

Ölçüm Protokolü: 7 Adım

1. Eller ılık su ve sabunla yıkanmalı, iyice kurulanmalı (alkol cildi kurutur).
2. Lanset her ölçümde değiştirilmeli.
3. Parmak yan yüzeyi (daha az sinir) tercih edilmeli.
4. İlk damla silinmeli, ikinci damla kullanılmalı.
5. Şerit cihazda 2 dakika içinde okunmalı.
6. Sonuç günlük deftere veya uygulamaya kaydedilmeli.
7. Cihaz 10-30°C’de saklanmalı.

Hipoglisemi (<70 mg/dL) Yönetimi

Semptomlar: titreme, terleme, çarpıntı, konsantrasyon kaybı. 15-15 kuralı uygulanır: 15 g hızlı karbonhidrat (3-4 kesme şeker, 150 ml meyve suyu) → 15 dk sonra tekrar ölçüm. Hedef 100 mg/dL üstü. Şuur kaybında glukagon enjeksiyonu (burun spreyi veya iğne) yapılmalı; 112 aranmalı.

Hiperglisemi (>250 mg/dL) ve Ketoasidoz Riski

Tip 1’de idrar keton testi yapılmalı. Keton pozitifse acilen hastaneye başvurulmalı. Bol su içilmeli, insülin dozu doktor kontrolünde artırılmalı. Stres, enfeksiyon veya insülin atlaması tetikleyicidir.

Yaşam Tarzı Entegrasyonu

• Karbonhidrat sayımı: 1 ünite insülin 10-15 g KH’yı düşürür (kişiselleştirilir).
• Egzersiz: Yemek sonrası 30 dk yürüyüş postprandiyal pik’i %30 azaltır.
• Alkol: 1 kadeh şarapla hipoglisemi riski artar; yanında KH alınmalı.

Teknolojik Destek ve Uygulamalar

MySugr, Glooko gibi uygulamalar verileri doktora otomatik gönderir. Akıllı insülin kalemleri (NovoPen 6, InPen) doz takibi yapar. 2025’te SGK CGM sistemlerini kısmi karşılıyor.

Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?

• HbA1c 3 ayda hedefe ulaşmıyorsa
• Sık hipoglisemi (>2/hafta) yaşanıyorsa
• Keton pozitifse
• Cihaz hata mesajı veriyorsa

Bu haber Sağlık Haber editörleri tarafından hazırlanmıştır. Kaynaklar: ADA Standards of Care 2024, IDF Global Diabetes Atlas 2024, T.C. Sağlık Bakanlığı Diyabet Rehberi 2023, ISO 15197:2013.