DSÖ ve T.C. Sağlık Bakanlığı verilerine göre, doğum öncesi düzenli takip preterm doğum oranını %25, sezaryen gerekliliğini %18 azaltır. Bu rehberde doğumun evreleri, ağrı yönetimi, normal doğum avantajları, sezaryen endikasyonları, yenidoğan bakımı ve 2025 güncel yönergeleri bilimsel kanıtlarla açıklanır.

Doğum, anne ve bebek sağlığı için kritik bir geçiş dönemidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2025 Doğum Bakım Kılavuzu'na göre, dünya genelinde her yıl 140 milyon doğum gerçekleşirken, Türkiye'de bu sayı yaklaşık 1 milyondur. Yetersiz doğum bakımı, maternal mortaliteyi 2-3 kat artırabilir. Cochrane derlemeleri (2024), aktif doğum yönetiminin komplikasyonları %30 azalttığını gösterir. Bu rehber, DSÖ, Amerikan Obstetrik ve Jinekoloji Koleji (ACOG), Avrupa Perinatoloji Derneği (EAP) ve T.C. Sağlık Bakanlığı 2024-2025 Doğum Eylem Planı'na dayanır.

Doğum Evreleri ve Süreçleri

Doğum üç evrede gerçekleşir:

1. 1. Evre (Açılma): Rahim ağzı 10 cm'e kadar açılır; 6-18 saat (ilk doğumda), 4-12 saat (tekrarlayan). Düzenli kasılmalar (her 5 dk'da 1, 45-60 sn) başlar. Su kesesi yırtılabilir (%10 kendiliğinden).
2. 2. Evre (İtme): Bebek doğum kanalından çıkar; 20 dk-2 saat. Epizyotomi gerekliliği %15'e düşmüştür (DSÖ 2025, selektif kullanım).
3. 3. Evre (Plasenta): Plasenta 5-30 dk içinde atılır. Aktif yönetim (oksitosin enjeksiyonu) kanamayı %60 azaltır.

Toplam süre: İlk doğumda 12-18 saat, sonraki doğumlarda 6-12 saat (ACOG 2023).

Normal Doğum Avantajları ve Destek Yöntemleri

Normal doğum, enfeksiyon riskini %50, iyileşme süresini 3-5 güne indirir. DSÖ 2025, doğum pozisyonu özgürlüğünü (ayakta, çömelme) önerir; bu, 2. evre süresini %20 kısaltır. Ağrı yönetimi:

• Non-farmakolojik: Nefes egzersizleri, masaj, sıcak duş, doğum topu (etkinlik %70, Lancet 2024).
• Farmakolojik: Epidural anestezi (ağrı %90 azalır), nitröz oksit gazı (%60 rahatlama).
• Opioidler: Sınırlı kullanım; yenidoğan solunum depresyonu riski %5.

Ebe liderliğinde doğum, memnuniyeti %85 artırır (T.C. Sağlık Bakanlığı 2024).

Sezaryen Endikasyonları ve 2025 Güncellemeleri

Sezaryen oranı Türkiye'de %52 (DSÖ hedefi <15%). Mutlak endikasyonlar:

• Plasenta previa, kordon sarkması, fetal distress.
• Elektif: Önceki sezaryen + plasenta sorunları (VBAC başarı %70-80).

DSÖ 2025, "ikinci görüş" protokolünü zorunlu kılar; gereksiz sezaryen maternal riskleri %2-4 artırır. ERCD (Erken Planlı Sezaryen) 39. haftada önerilir.

Yenidoğan Bakımı ve İlk Dakikalar

Altın dakika kuralı: Doğumdan hemen sonra ten tene temas (1 saat), erken emzirme (kolostrum, bağışıklık %40 güçlendirir). Apgar skoru 1. ve 5. dk'da değerlendirilir (7-10 normal). K vitamini enjeksiyonu ve hepatit B aşısı rutin (DSÖ 2025). Göbek kordonu kesimi 1-3 dk geciktirilir; hemoglobin %10 artar.

Doğum Sonrası (Postpartum) İzlem

• İlk 24 saat: Kanama kontrolü (normal <500 ml), uterus involüsyonu.
• 1. hafta: Emzirme desteği, lohusalık psikozu taraması (%1 risk).
• 6. hafta: Pelvik taban rehabilitasyonu, kontrasepsiyon danışmanlığı.

Postpartum depresyon oranı %15; Edinburgh skalası ile tarama önerilir (T.C. Sağlık Bakanlığı 2025).

Örnek Doğum Planı (Doğum Çantası ve Hazırlık)

Anne: Rahat kıyafet, hijyenik ped, emzirme sütyeni.
Bebek: Zıbın, battaniye, şapka.
Evrak: Kimlik, gebelik dosyası, kan grubu kartı.
Doğum eğitim sınıfları katılımı, kaygıyı %40 azaltır (ACOG 2024).

Riskli Durumlar ve Acil Müdahale

• Kasılma arası <2 dk veya >90 sn → Hastaneye gidilmeli.
• Vajinal kanama (parlak kırmızı, pıhtılı) → Acil.
• Fetal hareket azalması (24 saatte <10) → NST zorunlu.

Her doğumda "kanguru bakımı" protokolü, preterm bebeklerde hayatta kalımı %30 artırır.

Bu haber Sağlık Haber editörleri tarafından hazırlanmıştır. Kaynaklar: DSÖ Positive Childbirth Experience 2025, ACOG Obstetric Analgesia and Anesthesia 2024, T.C. Sağlık Bakanlığı Doğum Eylem Planı 2024-2025, Cochrane Pregnancy and Childbirth Reviews 2024, EAP Perinatal Guidelines 2025.