Bebek beslenmesi, doğumdan itibaren en kritik konulardan biridir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) ve UNICEF, ilk 6 ay boyunca yalnızca anne sütüyle beslenmeyi, ardından uygun ek gıdalarla birlikte emzirmenin 2 yaşa kadar sürdürülmesini önerir. Anne sütü, bebeğin bağışıklık sistemini güçlendiren antikorlar, büyüme faktörleri ve prebiyotik oligosakkaritler içerir. Yapılan meta-analizler, sadece anne sütüyle beslenen bebeklerde enfeksiyon riskinin %50-70 azaldığını göstermektedir.

Anne Sütünü Korumanın Temel Kuralları

Süt üretimi talep-arza dayalıdır; prolaktin ve oksitosin hormonları tarafından düzenlenir. Bebek ne kadar sık emerse süt o kadar çok üretilir. Günde en az 8-12 emzirme seansı idealdir. Gece emzirmeleri prolaktin salınımını artırdığı için özellikle önemlidir. Emzirme arasında pompa kullanımı süt stokunu korur ancak bebek emzirmesi önceliklidir.

Annenin günlük sıvı ihtiyacı 3-3,5 litredir. Su, rezene çayı (günde 1-2 fincan), anason çayı veya ayran tercih edilebilir. Kafein alımı 300 mg ile sınırlandırılmalı; fazla kafein bebekte huzursuzluk yaratabilir. Beslenmede yulaf, arpa, badem, susam, somon, ıspanak ve havuç gibi galaktagog besinler süt kalitesini destekler. Günlük kalori ihtiyacı emzirme döneminde 500 kcal artar; protein alımı 1,1 g/kg olmalıdır.

Ek Gıdaya Geçiş Zamanlaması ve İşaretleri

6. ayda bebek başını dik tutabilmeli, oturma desteğiyle dengede durabilmeli ve dil itme refleksi azalmalıdır. Kilo artışı haftada 150-200 g olmalı, doğum kilosu 2 katına ulaşmalıdır. Erken ek gıda (4. aydan önce) alerji riskini artırırken, geç başlama (7. aydan sonra) demir eksikliği anemisine yol açabilir.

İlk ek gıdalar demir açısından zengin olmalıdır: demir takviyeli pirinç unu, püre haline getirilmiş kırmızı et veya iyi pişmiş mercimek. Sebzeler sırayla tanıtılmalı; haftada 1 yeni besin kuralı uygulanmalıdır. Tuz, şeker ve bal 1 yaşına kadar verilmemelidir. Bal botulizm riski taşır.

Güvenli Besin Hazırlama ve Saklama

Ek gıdalar taze hazırlanmalı, artan porsiyon buzdolabında 24 saatten fazla bekletilmemelidir. Mikrodalga ısıtma sıcak noktalar oluşturabilir; benmari usulü tercih edilmelidir. Alerjen besinler (yumurta, balık, fıstık) 6-12. ay arasında kontrollü tanıtılmalı; ailede alerji öyküsü varsa pediatricien ile planlanmalıdır.

Yaygın Hatalar ve Çözümleri

• Su veya bitki çayı verme: 6 aydan önce gereksizdir, süt miktarını azaltabilir.
• İnek sütü: 1 yaşına kadar sindirim sistemi için uygun değildir; demir emilimini engeller.
• Zorla besleme: Bebek iştahına göre yönlendirilmelidir; porsiyonlar yaşa göre kademeli artırılır.

Bebek 6-8. ayda 2 öğün, 9-11. ayda 3 öğün, 12. ayda 3 öğün + 2 ara öğün almalıdır. Aile sofrasına uygun şekilde uyarlanmış besinler verilebilir.

Emzirme Devamlılığı ve Destek

Ek gıdaya geçişte emzirme azaltılmamalı; bebek önce emzirilip sonra ek gıda almalıdır. Çalışan anneler için süt sağma odaları yasal haktır (İş Kanunu Md. 74). Süt saklama koşulları: oda sıcaklığında 4 saat, buzdolabında 72 saat, derin dondurucuda 6 ay.

Ne Zaman Uzmana Başvurulmalı?

• Bebek haftada 5-7 ıslak bez yapmıyorsa
• Kilo artışı yetersizse (aylık 500-600 g altında)
• Sürekli huzursuzluk veya kusma varsa
• Anne meme ucu yarası veya mastit şüphesi yaşıyorsa

Bu rehber DSÖ, UNICEF ve Türkiye Pediatri Kurumu kılavuzlarına dayanır. Her bebek farklıdır; bireysel değerlendirme için pediatricien ve emzirme danışmanına başvurulmalıdır.

Bu haber Sağlık Haber editörleri tarafından hazırlanmıştır. Kaynaklar: WHO Infant Feeding Guidelines 2023, ESPGHAN Position Paper 2022, T.C. Sağlık Bakanlığı Anne Sütü Rehberi 2024.