Ani Bebek Ölümü Sendromu (ABÖS), açıklanamayan ani ölüm olarak tanımlanır ve genellikle uyku sırasında meydana gelir. Türkiye’de her yıl yaklaşık 300-400 bebek ABÖS nedeniyle kaybedilmektedir. İyi haber: Risklerin %90’ı önlenebilir alışkanlıklarla azaltılabilir. Amerikan Pediatri Akademisi’nin 2022 güncellenmiş kılavuzu ve Cochrane derlemeleri temel alınarak hazırlanan bu rehber, ebeveynlere pratik ve kanıta dayalı bilgiler sunar.

1. Sırt Üstü Yatırma: En Güvenli Pozisyon

Bebek her zaman sert bir yatakta, sırt üstü yatırılmalıdır. Yan veya yüz üstü yatış ABÖS riskini 2-13 kat artırır. Bebek yuvarlanmaya başladıktan sonra (genellikle 4-6. ay) kendi seçtiği pozisyona izin verilebilir, ancak başlangıç pozisyonu sırt üstü olmalıdır. AAP, 1 yaşına kadar sırt üstü yatırmayı önerir.

2. Oda Paylaşımı, Yatak Ayırma

Bebek ilk 6-12 ay anne-baba odasında ama ayrı yatakta uyumalıdır. Aynı yatak paylaşımı boğulma ve aşırı ısınma riskini 5 kata kadar artırır. Bebek yatağı anne yatağına bitişik olabilir (yan yatak/co-sleeper), ancak aynı yüzey paylaşılmamalıdır.

3. Yatak Ortamı: Sert Yatak, Boş Alan

Yatak yüzeyi sert ve düz olmalıdır. Yumuşak yatak, yastık, battaniye, pelüş oyuncaklar boğulma riski taşır. Sadece ince bir çarşaf ve uyku tulumu yeterlidir. Uyku tulumu, battaniyenin bebeğin yüzünü örtme riskini ortadan kaldırır. Sıcaklık 20-22°C arasında tutulmalı; aşırı giydirme terlemeye yol açar.

4. Emzirme: Koruyucu Etki

Anne sütüyle beslenme ABÖS riskini %50 azaltır. Gece emzirmeleri uyanıklık döngüsünü düzenler. Emzikten kaçınılmalı; emzik uyku sırasında verilirse düşerse tekrar takılmamalıdır. Emzik kullanımı 1 aydan sonra başlanabilir, ancak emzirme yerleşmeden önce önerilmez.

5. Sigara Dumanından Koruma

Anne veya baba sigara içiyorsa, bebekle aynı evde bile içilmemelidir. Üçüncü el duman (kıyafetlere sinmiş) bile risk oluşturur. Gebelikte sigara içme ABÖS riskini 3 kat artırır. Pasif içicilik riski %70’e kadar düşürür.

6. Aşı ve Düzenli Kontroller

Tam aşılı bebeklerde ABÖS riski %50 daha düşüktür. Boğmaca, RSV gibi enfeksiyonlar uyku apnesini tetikleyebilir. 2, 4, 6. ay muayeneleri uyku eğitimi için fırsat olmalıdır.

7. Uyku Rutini ve Güvenli Ürünler

• Bebek arabası veya ana kucağında uzun uyku: 1 saatten fazla önerilmez; baş öne düşebilir.
• Kundak: Kalça displazisi riski nedeniyle 2 aydan sonra bırakılmalı.
• Bebek monitörleri: Solunum monitörleri ABÖS’ü önlemez, ancak ebeveyn kaygısını azaltabilir.

Ne Zaman Endişe Edilmeli?

• Bebek uyurken morarma, terleme veya nefes durması gözlenirse
• 2 aydan sonra ani uyku süresi uzarsa (12 saatten fazla)
• Ailede ABÖS öyküsü varsa

Bu durumlarda pediatricien veya uyku uzmanına başvurulmalıdır.

Uyku Eğitimi: Doğru Zamanlama

Uyku eğitimi 4-6. aydan önce başlanmamalıdır. Ferber, Tracy Hogg veya nazik yöntemler denenebilir. Her yöntemde sırt üstü yatış kuralı değişmez. Prematüre bebeklerde risk daha yüksek olduğundan 12 aya kadar sıkı takip önerilir.

ABÖS riski 2-4. aylar arasında zirve yapar, 1 yaşından sonra neredeyse sıfırlanır. Ebeveynlerin %80’i yanlış uyku alışkanlığı bildirmektedir. Eğitimle bu oran %90 azaltılabilir.

Bu haber Sağlık Haber editörleri tarafından hazırlanmıştır. Kaynaklar: AAP Safe Sleep Guidelines 2022, WHO Sudden Infant Death Factsheet 2023, T.C. Sağlık Bakanlığı Bebek Bakım Rehberi 2024, Cochrane Review: SIDS Prevention 2023.