Hamilelik, anne ve bebek sağlığı için beslenmenin en kritik dönemi olup, yetersiz beslenme nöral tüp defekti riskini 3 kata kadar artırabilir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2025 Antenatal Bakım Kılavuzu'na göre, hamile kadınların %40'ı demir eksikliği anemisi yaşar; bu oran Türkiye'de %45'e ulaşır. Cochrane derlemeleri, dengeli beslenmenin gebelik komplikasyonlarını %25 azalttığını gösterir. Bu rehber, DSÖ, Amerikan Obstetrik ve Jinekoloji Koleji (ACOG) ve T.C. Sağlık Bakanlığı 2024-2025 yönergelerine dayanır.

Hamilelik Öncesi ve Erken Dönem Beslenme

Hamilelik öncesi folik asit takviyesi (günde 400 mcg) nöral tüp defektlerini %70 önler. Hamilelikte bu doz 600 mcg'a çıkarılmalı; yeşil yapraklı sebzeler (ıspanak, roka) ve zenginleştirilmiş tahıllar tercih edilmelidir. Demir ihtiyacı 18 mg'dan 27 mg/gün'e yükselir; kırmızı et, kuru baklagiller ve C vitaminiyle (portakal) birlikte alınmalıdır. Anemi riski için haftada 2 kez test önerilir.

Ay Ay Kalori ve Makro Besin İhtiyaçları

• 1. Trimester: Ekstra 0-100 kcal; bulantı için küçük sık öğünler, zencefil çayı.
• 2. Trimester: +340 kcal; protein 75 g/gün (tavuk, balık, yumurta).
• 3. Trimester: +450 kcal; kalsiyum 1000 mg (süt, yoğurt, peynir).

Toplam kilo artışı: Normal BMI için 11-16 kg (IOM 2009, 2025 güncellenmiş). Fazla kilo, gestasyonel diyabet riskini %30 artırır.

Kritik Mikro Besinler ve Kaynakları

1. Folik Asit: 600 mcg/gün; mercimek, avokado.
2. Demir: 27 mg/gün; hindi, karaciğer (haftada 1 porsiyon).
3. Kalsiyum: 1000 mg/gün; badem sütü, brokoli.
4. D Vitamini: 600 IU/gün; somon, yumurta sarısı.
5. Omega-3: Haftada 200-300 g balık; cıva düşük türler (somon, sardalya).

Çoklu mikronutrient takviyeleri (MMS), tek folik asit + demirden %10 daha etkili; DSÖ 2025'te tüm hamilelere önerir.

Yasak ve Sınırlı Gıdalar

• Alkol: Tamamen yasak; fetal alkol sendromu riski.
• Kafein: <200 mg/gün (1 fincan kahve).
• İşlenmiş Etler: Listeria riski; pastörize olmayan süt/peynirden kaçının.
• Yüksek Cıva Balıklar: Köpekbalığı, kılıçbalığı; haftada max 2 porsiyon ton balığı.

DSÖ, kafein >300 mg/gün'ün düşük riskini %30 artırdığını belirtir.

Örnek Günlük Menü (2. Trimester)

Kahvaltı: Yulaf ezmesi + muz + fındık (400 kcal).
Ara: Yoğurt + çilek (200 kcal).
Öğle: Izgara tavuk salata + tam tahıl ekmek (500 kcal).
Ara: Elma + peynir (150 kcal).
Akşam: Somon + quinoa + brokoli (500 kcal).
Gece: Süt (200 kcal).
Toplam: ~1950 kcal, dengeli makro dağılım.

Kilo Kontrolü ve Fiziksel Aktivite

Haftada 150 dk orta yoğunluk egzersiz (yürüyüş, yoga) önerilir. Aşırı kilo alımı preeklampsi riskini %50 artırır. Diyetisyen takibiyle kişiselleştirilmiş planlar, %80 başarı sağlar.

Ne Zaman Uzmana Başvurulmalı?

• Bulantı >%5 kilo kaybı yaratıyorsa
• Anemi semptomları (yorgunluk, solukluk) varsa
• Gesteasyonel diyabet şüphesi (aile öyküsü)
• Takviye yan etkileri görülürse

Her trimesterde beslenme danışmanlığı, DSÖ standartıdır.

Bu haber Sağlık Haber editörleri tarafından hazırlanmıştır. Kaynaklar: DSÖ Antenatal Beslenme Kılavuzu 2025, ACOG Nutrition During Pregnancy 2023, T.C. Sağlık Bakanlığı Gebelik Rehberi 2024, IOM Weight Gain Guidelines 2009/2025.